تجهیزات آزمایشگاهی از جمله لوازم و ابزاری است که شناخت و آشنایی با آن ها برای هر شخصی که با آزمایش و آزمایشگاه در ارتباط است، لازم و ضروری است.

بدون شک برای هر کسی که با آزمایش و آزمایشگاه سر و کار دارد، شناخت این تجهیزات از اولویت های مهم به شمار میرود.

در این مطلب سعی داریم تجهیزات آزمایشگاهی را به طور کامل و جامع بررسی کنیم

منظور از تجهیزات آزمایشگاهی چیست ؟

‌ تجهیزات آزمایشگاهی به مجموعه‌ای از ابزار و لوازم مورد استفاده در آزمایشگاه‌ها اطلاق می گردد.

محققین و دانشمندان به واسطه ی تجهیزات آزمایشگاهی قادر به انجام پژوهش های تحقیقاتی خود می باشند.

البته تجهیزات موجود در هر آزمایشگاه با توجه به نوع کاربرد آن ممکن است با تجهیزات سایر آزمایشگاه‌ها متفاوت باشد.

دانشجویان رشته های علوم پایه، محققین و دانشمندان آزمایشگاه برای ایجاد تعامل با داده های جمع آوری شده خود نیاز به مجموعه کاملی از ابزار و تجهیزات آزمایشگاهی دارند.

بنابراین مجهز کردن آزمایشگاه‌ ها به تجهیزات آزمایشگاهی با کیفیت و مطابق با استانداردهای معتبر دنیا از اهمیت خاصی برخوردار است.

زیرا با ارائه ی محصولات و خدمات با کیفیت و ایمنی پژوهشگران و محققین ارتباط مستقیم دارد.

تجهیزات آزمایشگاهی در ایران طبق قوانین و استانداردهای معتبر دنیا تولید می‌شوند.

به طوری که کیفیت محصولات، متخصصین ، دسترسی به تکنولوژی‌های روز دنیا و پایین بودن قیمت تمام شده محصولات نسبت به کشورهای اروپایی از جمله ویژگی های مهم این محصولات است.

امروزه تجهیزات آزمایشگاهی تولید شده در ایران با نمونه های خارجی آن قابل رقابت هستند.

انواع تجهیزات آزمایشگاهی

در یک تقسیم بندی کلی، میتوان تجهیزات آزمایشگاهی را در 5 گروه اصلی طبقه بندی کرد.

• سکوبندی آزمایشگاهی
• هود آزمایشگاهی
• دستگاه آزمایشگاهی
• وسایل آزمایشگاهی
• دوش و چشم شوی ازمایشگاهی

البته ممکن است تجهیزات تخصصی وجود داشته باشد که شامل این طبقه بندی نشوند.

در ادامه به معرفی کامل این طبقه بندی تجهیزات آزمایشگاهی میپردازیم.

سکوبندی آزمایشگاهی در تجهیزات آزمایشگاهی

سکوبندی آزمایشگاهی به معنای آماده کردن فضایی مناسب برای چینش دستگاه ها، ملزومات و لوازم آزمایشگاهی است.

در کلامی ساده، به مجموعه کابینت بندی ها و میزهای کاری که در هر آزمایشگاه وجود دارد سکوبندی گفته می شود.

از نظر کارشناسان فنی می توان سکوبندی را اولین گام در راه اندازی یک آزمایشگاه دانست.

هود آزمایشگاهی 

هود آزمایشگاهی یکی از مهم ترین وسایل مورد نیاز برای هر آزمایشگاهی می باشد.

هم جان کارکنان و هم طول عمر دستگاه ها به هود آزمایشگاهی وابسته است

هود آزمایشگاهی یکی از انواع تجهیزات آزمایشگاهی برای حفاظت از اپراتور آزمایشگاه و محیط آزمایشگاه از عوامل شیمیائی، میکروبی ، بخارات اسیدی و سوزاننده‌ها و قلیا و سایر بخارات بیهوش‌کننده و بیحس کننده حاصل از فعل و انفعالات شیمیائی و یا حلال‌ها و مواد سرطان‌زا طراحی و ساخته شده است.

همچنین برای مکش ذرات معلق در هوا و گاها تهویه و ضد عفونی کردن فضای کابین و محفظه مورد استفاده قرار میگیرند

دستگاه هود آزمایشگاهی کاربر را از انواع ویروس ها، باکتری ها، انگل ها و… که سم تولید می کنند و کاربر را تهدید می کنند حفظ می کند.

هودهای آزمایشگاهی این کار را به کمک مکنده هایی که در لوله های تخلیه هوا دارند، انجام می دهند

دستگاه های آزمایشگاهی

دستگاه آزمایشگاهی به تجهیزات آزمایشگاهی گفته می شود که برای انواع آزمایش ها، آنالیز و تحلیل، تست و اندازه گیری مورد نیاز است.

دستگاه آزمایشگاهی به 2 دسته عمومی و تخصصی تقسیم می شوند.

دستگاه های عمومی آزمایشگاهی شامل: آون، انکوباتور، PH متر، هات پلیت مگنت، اتوکلاو و … است.

این دستگاه ها در تمام آزمایشگاه ها استفاده می شوند.

دستگاه های تخصصی، دستگاه هایی مثل اتاق رشد کشت بافت هستند که با توجه به تخصص آزمایشگاه از آنها استفاده میشود.

در ادامه به معرفی مختصر انواع دستگاه های آزمایشگاهی میپردازیم

وسایل آزمایشگاهی

وسایل آزمایشگاهی یکی از نیاز های مشخص هر آزمایشگاهی است، برخی از انواع وسایل آزمایشگاهی:

• لوله آزمایشگاه
• لوله شور یا برس
• جای لوله ی آزمایش
• لوله گیر
• بشر یا لیوان آزمایشگاهی
• ارلن مایر
• قیف
• بوته چینی
• کپسول چینی
• چراغ گازی
• چراغ الکلی
• همزن شیشه ای
• بورت
• استوانه مدرج
• سوهان
• میله و پایه
• سه پایه
• پنس
• توری نسوز و…

دوش و چشم شوی آزمایشگاهی

دوش و چشم شوی هم یکی از انواع تجهیزات آزمایشگاهی برای حفاظت از کارکنان آزمایشگاه در برابر خطرات وارد شده به چشم و صورت آن ها می باشد.

کارکنانی که از مواد شیمیایی خطرناک استفاده می کنند باید به طور دائم از دوش و چشم شوی در محل آزمایش استفاده کنند.

انواع سکوبندی های ازمایشگاهی

سکوبندی یکطرفه در تجهیزات آزمایشگاهی

این سکوها از یک طرف به دیوار تکیه دارند به همین دلیل به آنها سکوبندی یک طرفه میگویند.

سکوبندی یکطرفه آزمایشگاهی، بیشترین کاربرد را در میان اجزای مختلف سکو بندی دارد.

اکثرا از آن در قالب میز کار برای کاربران، میز دستگاه های مختلف، محلی برای نگهداری مواد و تجهیزات آزمایشگاهی مختلف، کانال های تعبیه و دسترسی آسان به تاسیسات و جایگاه نصب میز شستشو و مانند آن استفاده می شود.

 

سکوبندی دو طرفه در تجهیزات آزمایشگاهی

این سکوبندی ها در وسط آزمایشگاه نصب می شوند.

همچنین کاربران از دو طرف می توانند از سکوبندی دو طرفه استفاده کنند.

امکان تجهیز آنها به شیرآلات آزمایشگاهی متنوع، جریان برق سه یا تک فاز و خطوط یوتیلیتی دیگر آزمایشگاهی از مزایای آنهاست.

حتی می توان در دو سر این سکو بندی سینک و میز های شستشو نصب کرد.

اجزای مختلف سکوبندی آزمایشگاهی

میز شستشو :

این میز بسته به فضا و نیاز کاربران آزمایشگاه می تواند یک سینک تک لگنه یا دو لگنه داشته باشد

سینک آزمایشگاهی :

محیط های صنعتی و آزمایشگاهی به خاطر استفاده مکرر از مواد شیمیایی خورنده و خطرناک نیاز به سینک های مقاومی دارند

تا در گذر زمان، کیفیت و کارایی خود را از دست ندهند.

میز توزین آزمایشگاهی :

بدلیل حساسیت بالایی که ترازوهای آزمایشگاه در توزین نمونه های بسیار کوچک دارند،

باید میزهای مخصوصی برای آنها طراحی شود تا ارتعاشات ناشی از تردد افراد حاضر در آزمایشگاه یا عوامل محیطی در خارج از فضای آزمایشگاه خللی بر دقت عملکرد آنها نداشته باشد

کابینت آزمایشگاهی :

بنابر محل قرارگیری کابینت ها، آن ها به دو دسته زمینی و هوایی تقسیم می شوند

انواع هود آزمایشگاهی در تجهیزات آزمایشگاهی

هود شیمیایی

جهت مکش دود و بخارات حاصل از آزمایشات و احتراق مواد شیمیایی در داخل محفظه و همچنین انتقال این بخارات به بیرون از فضای آزمایشگاه مورد استفاده قرار میگیرد.

این هودها دارای محفظه ای جهت آزمایشات ، فن جهت مکش و همچنین کابینتی جهت نگهداری مواد شیمیایی میباشند.

این دستگاه هوای آلوده و کثیف را به سمت سیستم تخلیه مرکزی می برد و آن را به بیرون انتقال می دهد.

این دستگاه در حقیقت بخارات سمی و حاصل از فعل و انفعالات شیمیایی سرطان زا را از کاربران دور می کند و آن ها را به بیرون منتقل می کند.

هود کانوپی در تجهیزات آزمایشگاهی :

کانوپی هودها بر روی دیوار یا سقف قسمت معینی از آزمایشگاه قرار میگیرند

تا عملیات شیمیایی مورد نظر برای فضای درنظرگرفته در زیر این نوع هودها انجام پذیرد.

فن این نوع هود را نمیتوان برروی هود سوار نمود بنابراین باید فضایی در بیرون از آزمایشگاه جهت قرارگیری فن تعبیه نمود

هود میکروبی

این هود ها در آزمایشات میکروبیولوژیکی وظیفه ی تهویه ی هوا را دارند.

هود میکروبی (هود کلاس 2) در آزمایشگاه های کشت سلولی و مواد بیماری زای انسانی

از قبیل باکتریها، ویروسها ، میکروبها و انگل ها و برای کشت بافت و تومور

و همچنین در مواقع استفاده از مواد بسیار سمی مورد استفاده قرار می گیرد

هود لامینار کشت بافت 

هود لامینار کشت بافت (کلاس ۱ ) را میتوان هود گیاه شناسی نیز نامید.

در هود کلاس ۱ جهت دمش جریان لامینه بصورت افقی میباشد و هدف کارکرد دستگاه ، محافظت از کاربر میباشد.

ساختار این هود شباهت زیادی به هود لامینار کلاس ۲ دارد و تنها جهت دمش فن متفاوت است.

انواع دستگاه های آزمایشگاهی

آون آزمایشگاهی

از آون آزمایشگاهی یا فور خشک کننده برای خشک کردن، استریل کردن ظروف شیشه‌ای و فلزی، تست دما و برای انکوب کردن آزمایش های حساس به دما استفاده می شود.

فرآیند خشک کردن در آزمایشگاه ها فرآیند بسیار حساسی است .

از آن جایی که خشک کردن بسیار سریع، بسیار آرام یا غیر یکنواخت می تواند تمام فرآیند را از بین ببرد، از آون ها استفاده میشود.

از آون‌ها با اسامی «آون هوای داغ» و یا «گرم خانه» نیز یاد می‌شود.

آون خلاء

خشک کردن به واسطه خلا فرآیندی است که در آن رطوبت موجود در یک ماده، معمولاً یک جامد مرطوب، با ایجاد خلا از بین می‌رود .

استفاده از آون خلا در صنایع فرآوری شیمیایی مانند فرآوری مواد غذایی، داروسازی، کشاورزی و منسوجات، برای خشک‌کردن و از بین‌بردن رطوبت یک عمل اساسی است

انکوباتور آزمایشگاهی

انکوباتور دستگاهی است که یک محیط ایزوله، کنترل شده و بدون باکتری را برای کشت سلول و بافت ایجاد می کند.

انکوباتور از تجهیزاتی است که امکان تنظیم دما، رطوبت، میزان اکسیژن و co2 را برای ایجاد شرایط خاص در اجرای یک فرآیند فراهم می کند.

دستگاه های انکوباتور دارای کاربرد ها و اندازه های مختلف و همچنین طیف وسیعی از امکانات می باشند.

اتوکلاو آزمایشگاهی

اتوکلاو دستگاهی است که برای استریل کردن وسایل و مواد آزمایشگاهی به کار میرود.

استریل کردن فرایندی است که در آن میکروارگانیسم ها و عوامل انتقال دهنده آن‌ها از جمله قارچ، باکتری، هاگ یا اسپور و ویروس از سطح اجسام پاکسازی می‌شوند.

اتوکلاو این کار را از طریق روش های فیزیکی، شیمیایی یا با استفاده از بخار اشباع شده انجام می‌دهد.

اتوکلاو بیمارستانی

اتوکلاو بیمارستانی از دسته تجهیزات استریل کننده اجسام است . این دستگاه در بیمارستان های دولتی و خصوصی، مراکز درمانی و پزشکی به بهره برداری می رسد و قابل تنظیم با فشار می باشد.

این دستگاه جهت استهلاک و نابودی میکروب ها و باکتری های زنده که روی ابزارآلات و تجهیزات بیمارستانی وجود دارند،

اقدام به تولید گرما نموده و گرمای تولیدی از بخار تحت فشار منشا می گیرد.

آسیاب آزمایشگاهی در تجهیزات آزمایشگاهی

دستگاه آسیاب آزمایشگاهی یکی از تجهیزات آزمایشگاهی می باشد که معمولا برای نمونه های قبل از آنالیز کاربرد دارد و آن ها را آماده می کند.

دستگاه آسیاب آزمایشگاهی برای خرد کردن ذرات ریز یا همگون کردن مواد مرطوب و خشک و سخت و نرم و ارتجاعی به کار می رود.

به عبارتی حجم و اندازه ی ذرات را کم می کند تا مواد را هموار کنند.

کوره آزمایشگاهی در تجهیزات آزمایشگاهی

جهت حرارت دادن – خشک کردن – ذوب کردن و یا استریل کردن نمونه ها با دمای بالا در آزمایشگاه ها از کوره های آزمایشگاهی استفاده میگردد.

شیکر آزمایشگاهی

شیکر آزمایشگاهی یکی از تجهیزات آزمایشگاهی و دستگاهی برای مخلوط کردن مایعات است.

در واقع یک سرعت دهنده و کاتالیزور در تحریک واکنش ها در سطوح مولکولی مواد است.

شیکر یکی از پرکاربرد ترین دستگاه ها در آزمایشگاه های تشخیص، اندازه گیری، کنترل کمی، کیفی و تحقیقاتی می باشد.

فریزر آزمایشگاهی

فریزر از مهمترین تجهیزات آزمایشگاه و از اصلی ترین دستگاه های برودتی و سرمایشی در آزمایشگاه ها میباشد .

فریزر معمولا در هر آزمایشگاهی به چشم میخورد.

فریزر دستگاهی است که از یک وسیله خنک کننده به همراه یک عایق مناسب از انتقال دما به خارج این محفظه جلوگیری میکند. بخاطر حساسیت بالای بعضی از مواد و نمونه ها در رابطه با نگهداری نیاز به دقت دمایی بالا در دستگاه میباشد که معمولا فریزر توانایی انجام اینکار را دارد .

یخچال آزمایشگاهی

یخچال آزمایشگاهی یک محفظه کنترل شده عاری از هرگونه باکتری است.

در یخچال آزمایشگاهی دما با دقت نمایی بالا توسط یک فن سیرکولاسیون کنترل می شود .

بدین ترتیب تثبیت دما در تمام نقاط یخچال می شود.

این دستگاه برای نگهداری مواد آزمایشگاهی خاص که نیاز به نگهداری در شرایط دمایی مناسب خود را دارند استفاده می شود.

استریلایزر در تجهیزات آزمایشگاهی

استریلایزر وسیله ای مناسب جهت جایگزین چراغ های الکلی و شعله های گازی زیر هود می باشد.

استریلایزر توسط یک ظرف استوانه ای شکل که دمای آن تا 250 درجه سانتیگراد بالا رفته و موجب گرم شدن گلس بید داخل استوانه می شود.

کاربر می تواند به راحتی قیچی و پنس خود را در زیر هود ضدعفونی کند

و هیچگونه خطر آتش سوزی ندارد و یک وسیله ی امن برای کاربر می باشد.

بن ماری در تجهیزات آزمایشگاهی

بن ماری یا حمام آب دستگاهی است که در کلیه آزمایشگاه های کشور مورد نیاز است.

بن ماری برای گرما دادن ارلن یا مواد آزمایشگاهی در محدوده ی 25 تا 100 درجه سانتیگراد داشته باشد استفاده می شود.

ظرفیت این دستگاه اصولا بین 5 تا 30 لیتر می باشد و دارای یک برد دیجیتال جهت تنظیم دما و تایمر و یک المنت حرارتی می باشد.

دستگاه ضدعفونی دست

دست ها مهم ترین عامل در انتقال بیماری هستند و اساسی ترین کار در محل هایی که امکان شستشوی مرتب وجود ندارد، ضد عفونی کردن دست ها است.

یکی از بهترین روش هایی که جهت ضدعفونی دست ها کاربرد فراوان دارد استفاده از دستگاه های  ضد عفونی کننده دست می باشد.

کمد نگهداری مواد در تجهیزات آزمایشگاهی

کمد نگهداری مواد بصورت یک کابین ایمن برای نگهداری مواد شیمیایی و آلی، مواد اسیدی و باز در محیط های آزمایشگاهی کشور طراحی می شود.

وجود چنین کمدی برای محیط های آزمایشگاهی به منظور دفع برخی از مشکلات زیر ضروری است.

هیتر استیرر

هیتر استیرر یکی از تجهیزات آزمایشگاهی است که جهت مخلوط کردن و هم گن کردن و حرارت دادن به مایعات کم حجم بکار می رود.

این دستگاه از دو بخش اصلی همزن و گرمکن تشکیل شده که توسط 2 ولوم Heater و Stir قابل تنظیم می باشد

ورک استیشن

دستگاه ورک استیشن یکی از تجهیزات آزمایشگاهی است که در آزمایشگاه های ژنتیک و زیست شناسی کاربرد دارد.

این دستگاه مانع ایجاد آلودگی های مقطعی در بین نمونه های آزمایشگاهی می شود.

بدین صورت که لامپ های UV موجود در این دستگاه با تابش اشعه ی ماوراء بنفش، آلودگی های سطح و هوا را در محفظه ی داخل دستگاه به میزان قابل توجهی کاهش می دهد

و یک منطقه ی کار تمیز جهت آزمایش ها در اختیار کاربر قرار می دهد.

اتاق رشد گیاه

اتاق رشد گیاه جزو دستگاه های آزمایشگاهی تخصصی است

اتاق رشد گیاه اتاقی کنترل شده جهت رشد و آدابته کردن گیاهان کشت بافت است.

این دستگاه پارامترهایی از قبیل دما، نور، رطوبت و گازهای مختلف که برای رشد و نمو گیاهان لازم است تامین می کند.

این اتاق می تواند شرایط آب و هوایی شهرستان های مختلف کشور را شبیه سازی کند.

این امکان را به محققین شرکت می دهد تا هرگونه گیاه در مناطق محتلف کشور را بدون نیاز به وجود شرایط جغرافیایی آن مکان مورد آزمایش قرار دهند.

ژرمیناتور

ژرمیناتور جزو دستگاه های آزمایشگاهی تخصصی میباشد.

در واقع می توان گفت ژرمیناتور همان اتاقک رشد گیاه است که آزمایشات مختلف بر روی انواع بذر ها در شرایط مختلف دما و رطوبت انجام می شود.

در ژرمیناتور پارامترهای دما، رطوبت نسبی و نور کنترل و مدیریت می شوند تا شرایط اساسی برای تهیه ی بذر مناسب ایجاد کنند.

چمبر

چمبر جزو دستگاه های آزمایشگاه های تخصصی میباشد

چمبر تست شرایط پایداری یک محفظه ی کنترل شده با سیستم کنترلی smart control است

محدوده ی کنترلی دما از 45-4 درجه و رطوبت از 90-40 درصد را می توان برای این دستگاه تعریف نمود.

چمبر دارای یک فن سیرکلاسیون هوا در داخل محفظه می باشد که جهت یکنواختی هوا استفاده می شود.

گلخانه تحقیقاتی

گلخانه تحقیقاتی فضایی کنترل شده عاری از هرگونه باکتری برای رشد گیاهان و آدابته کردن گیاهان کشت بافتی می باشد .

در این دستگاه فاکتورهایی نظیر دما، نور و رطوبت توسط کنترل smart control کنترل می شود